Van vluchtelingen tot Founding Father

In de 17e eeuw sticht een kleine groep Engelsen een kolonie in de Nieuwe Wereld aan de kust van wat nu de staat Massachusetts is. Zij zijn voormalige vluchtelingen die tijdelijk een relatief veilig onderkomen hadden gevonden in Nederland, met name in Leiden en Amsterdam. Deze groep heeft een essentiële rol gespeeld in de geschiedenis van de Verenigde Staten en zijn een centraal thema in dit lands culturele identiteitsvorming. Een aantal van hun ideeën is direct herleidbaar tot hun verblijf in Nederland. En zelfs tot de stad Leiden. De belangrijkste is de herkomst van de nationale feestdag van de Verenigde Staten Thanksgiving Day. Dit is het verhaal van de Founding Fathers van de Verenigde Staten, zoals deze vluchtelingen werden later werden genoemd.


Het vluchtverhaal
Na de Reformatie op het vasteland van Europa, waarin grote groepen christenen, onder spirituele aanvoering van Maarten Luther, zich afkeert van vele rituelen en doctrines van de Rooms Katholieke Kerk, komt deze beweging, eveneens in Engeland op gang. Weliswaar minder massaal dan in Noord- en West Europa, scheiden zich gelovigen af van de heersende Anglicaanse Kerk. In tegenstelling tot de kritische Puriteinen, scheiden deze separatisten zich daadwerkelijk van de Kerk van Engeland af. Hun leiders worden vervolgd en in 1593 worden Henrence Barrowe en John Greenwood geëxecuteerd. Overige leden en leiders komen in de gevangenis terecht, worden uit hun (kerkelijke) ambten gezet en op alle mogelijke manieren in het dagelijks leven gediscrimineerd. Onder aanvoering van aartsbisschop Matthew, verhevigen zich de vervolgingen. Een eerste groep, de Separatisten van de Gainsborough Congregatie, vlucht daarom in 1606 naar Amsterdam. Daarna volgen pogingen van andere congregaties die niet altijd succesvol zijn. De vluchtelingen worden onderschept, in het gevang gegooid en families worden uit elkaar gerukt. In 1608 hebben zeker 150 vluchtelingen Nederland bereikt. Ze sluiten zich aan bij de Engelse Kerk in ballingschap.

Het verblijf in Leiden
De Separatisten uit Scrooby, willen niet bij twisten betrokken raken tussen de Engelse vluchtelingen in Amsterdam en starten een congregatie in Leiden. De stad Leiden heet deze groep mensen welkom met de volgende befaamde woorden: 'De stad Leiden kan geen eerlijke mensen vrije toegang weigeren om te komen wonen in de stad.' Een derde van de bevolking van Leiden heeft in die dagen een buitenlandse achtergrond en er bevinden zich meerdere groepen vluchtelingen in de stad. De Engelsen treffen in de stad de reformatorische Hugenoten aan ook wel Wallonen genoemd. Sommige Engelse separatisten bidden in de Vrouwekerk van de Hugenoten en een aantal Hugenoten bekeert zich en sluit zich aan bij de Engelse separatisten. Zij gaan uiteindelijk zelfs mee naar de nog te stichten Amerikaanse kolonie.
Leiden is de tweede stad van Nederland en brengt voor een deel van de leden redelijke voorspoed, ze vinden voornamelijk werk in de textiel- en brouwindustrie. Een aantal van hun leiders werkt op de universiteit. Vanwege de taalbarrière en de agrarische achtergrond, kan een ander groot deel, minder goed aarden in Leiden. Eén van hun leiders, dominee John Robinson, biedt hen onderdak in accommodaties rondom de Pieterskerk. De Hollandse cultuur en taal blijkt voor vele een (te) grote hindernis te zijn. De kinderen vernederlandsen én de groep vergrijst. Jongeren beginnen Leiden te verlaten en anderen keren terug naar land van herkomst. De Nederlandse vrije moraal wordt als bedreigend ervaren en de resultaten van de missie zijn teleurstellend. De toekomst wordt duister ingezien en de congregatie komt tot de conclusie dat ze met uiteenvallen wordt bedreigd.

Vrijwillige doormigratie
De Engelse taal, cultuur en identiteit moeten bewaard worden, zo is de gedacht. Om die reden slaat de groep een potentieel contract in Nieuw Amsterdam, het latere New York, af en overweegt een kolonie in Nieuw Engeland te stichten. De voor- en nadelen worden gewogen. Er zijn veel verhalen in omloop over mislukte kolonies, over agressieve inheemse volken, het gebrek aan water en voedsel en onbekende ziektes. Daar komt bij dat de zeereis zeer gevaarlijk is. Toch slaat de balans door naar doormigratie naar de Nieuwe Wereld. Vanwege het aflopen van het twaalfjarige bestand in de tachtigjarige oorlog tussen Nederland en Spanje, wordt de groep bang voor de naderende oorlogsdreiging en voor de houding van het Rooms Katholieke Spanje. De groep, nu inmiddels 300 zielen tellend, besluit om naar Virginia te gaan.

Voorbereidingen vertrek
De voorbereidingen verlopen stroef en zijn gevaarlijk. Een aantal van de leiders van de Leidse groep loopt op tegen de bureaucratische problemen in het verkrijgen van een stuk land in de Nieuwe Wereld. In Engeland laait religieus onrust op. De situatie van de groep wordt daardoor ook in Nederland hachelijker. Eén van de leiders wordt tijdens deze voorbereiding tot 14 jaar cel in Engeland veroordeeld. Een patent op een stuk Amerikaans land wordt uiteindelijk verkregen.
Ook de voorbereidingen van de oversteek zijn niet zonder zorgen. Niet iedereen van de congregatie kan mee vanwege lopende zaken in Leiden of financiële beperkingen. Besloten wordt dat de jongeren en sterkere leden als eerste de oversteek gaan maken. Robinson blijft met een grote groep in Leiden, hij zal er in 1625 sterven en ligt begraven in de Pieterskerk. De door de Engelse autoriteiten gezochte Brewster, gaat de eerste groep emigranten leiden. Hij wordt gezocht vanwege het opstellen van clandestiene polemieken tegen onder andere de Anglicaanse Kerk.


De grote oversteek
De Speedwell is een schip dat passagiers vervoert van het Nederlandse Delfshaven naar het Britse Southampton,. Aan boord bevindt zich de eerste groep Engelse separatisten. Een andere gecharterde schip, de Mayflower, met andere leden aan boord sluit zich bij hen aan. De bemanning van de Speedwell saboteert het schip om aan de jarenlange inzet van hun contract te ontsnappen. De Mayflower vertrekt alleen naar Amerika. Uiteindelijk nemen slechts 50 leden van de Leidse gemeente deel aan de oversteek. De overige passagiers zijn andere separatisten uit Engeland, een aantal emigranten en de bemanning. Na een moeilijke reis, waarin ze door een zware storm uit de koers raken, bereiken ze na 2 maanden, de kust van Cape Cod in New England, in de buurt van de rivier de Hudson. Het is november 1620.

De nieuwe gemeenschap
Omdat de patenten voor de verkregen gronden niet in orde zijn, wil een aantal immigranten zich onttrekken aan de overeenkomsten. Om dit te voorkomen komt een overeenkomst, de Mayflower Compact tot stand waarmee waarmee de leden terplekke een gemeenschap vormen. De kolonie is gebaseerd op christelijke leerstellingen en wordt politiek seculier geleid. Alle leden zijn gelijk. De separatistische groepen, de andere passagiers en de bemanning vormen een gemeenschap. Ze noemen zichzelf de pelgrims, oftewel de Pilgrims. Onder eigen regelgeving kiezen ze hun eerste gouverneur John Carver.
Eten is schaars en de contacten met de inheemse bevolking, de Indianen, zijn moeilijk. Vanuit het perspectief van de laatste groep, wordt dit veroorzaakt door preludes van de latere genocide, waardoor de Indianen zeer achterdoctig zijn naar de nieuwe buren. Tijdens verschillende expedities in het gebied, zien de nieuwkomers verzwakte stammen. Veel Indianen zijn ziek en sterven grotendeels van geïmporteerde westerse ziekten. Dit maakt het echter gemakkelijk om optie voor een locatie voor nederzetting te verkrijgen, Plymouth Harbor. Tijdens de eerste winter sterft 47 procent van de bewoners. Na deze wrede winter verlopen de contacten met de Indiaanse stammen vreedzaam en de partijen sluiten een vredesverdrag.


Leiden en de Amerikaanse nationale feestdag
De Indianen zijn van vitaal belang voor de kolonie. Zij leggen aan hun nieuwe buren uit hoe te vissen en hoe het land te bewerken. Dankzij deze hulp leggen de immigranten genoeg voorraden aan voor de volgende winter. De kolonie wordt levensvatbaar. Om dit belangrijke moment te herdenken, besluit de gouverneur om een feestdag in te stellen en dat is Thanksgiving Day. De Indianen worden uitgenodigd en samen met de pelgrimgemeenschap vieren ze gedurende de drie dagen feest. De exacte datum van deze eerste feestdag is niet bekend maar de viering vindt plaats in oktober 1621. Velen denken dat de pelgrims de Leidse 3-Oktober viering als model hebben gebruikt voor de viering van de eerste Thanksgiving Day. In het Leidse feest festival herdenken en vieren de Leidse burgers de bevrijding van de stad van een lang en meedogenloos Spaans beleg in 1574 waarbij veel mensen de hongersdood sterven.
Vanwege de droogte tijdens het derde jaar van de kolonie vasten en bidden de pelgrims voor regen. Die komt uiteindelijk op 27 november. Dit wordt meteen de nieuwe datum van de pelgrimsfeest. Veel staten in Noord-Amerika volgen dit voorbeeld en nemen het festival over in de vorm van lokale oogstfeesten. Deze staten gebruiken hun eigen data tot president Lincoln in 1863 de dag vastgesteld op 4 november. Vanaf dat moment is Thanksgiving Day uitgeroepen tot een nationale feestdag.
De belangrijkste feestdag van de Verenigde Staten is dus mogelijk voor het eerst gevierd op 3 oktober, de datum waarop de Leidse burgers nog steeds hun bevrijding vieren.

Nederland en de Amerikaanse grondwet
In de jaren twintig van de zeventiende eeuw volgen er nog drie oversteken vanuit Leiden, daarna komen er enkel nog leden op individuele basis. In 1637 vertrekken de laatste pelgrims vanuit Leiden naar de kolonie. De nederzetting in Plymouth Harbor breidt zich na de eerste jaren snel uit en meerdere kolonies worden gesticht, ook door andere migrantengroepen. Veel Amerikanen beschouwen de pelgrims of de Pilgrim Fathers, zoals ze vanaf 1799 werden genoemd, als de stichters, de Founding Fathers van de Verenigde Staten. Zij hebben namelijk de eerste gemeenschap gesticht. Deze seculier geleide staat, gestoeld op christelijke waarden wordt gezien als de fundering van de Amerikaanse democratische constitutie. Tolerantie en gelijkheid, zoals de pelgrims betrachtten ten opzichte van de indianen en andersgelovigen, staan in de constitutie hoog in het vaandel. Ook het Nederlands burgerlijk huwelijk, waardoor het voor katholieken eveneens mogelijk is om in protestants Nederland te trouwen, wordt door de pelgrims meegenomen naar de nieuwe kolonie.

Er wordt beweerd dat er nu ongeveer dertig miljoen Amerikanen afstammen van de Pilgrim Fathers. Onder hen bevinden zich een aantal prominente figuren: Marilyn Monroe, Richard Gere, Bing Crosby en de Amerikaanse presidenten Grant, Roosevelt, Bush sr. en Bush jr.

Van vluchtelingen tot Founding Father! Waar een tijdelijke opvang al niet toe kan leiden!

--------------------------------------------------------------------------------

Aanschouw de sporen van de Pelgrims in Leiden:


De Pieterskerk waar het graf van John Robinson is te zien. Aan de zuidmuur van de kerk is een bronzen gedenkplaat te zien die de pelgrims eert. En een hoek van de kerk is gewijd aan de geschiedenis van de pelgrimgemeenschap.

Het Leidse Amerikaanse Pilgrim Museum in de Beschuitsteeg achter de Hooglandse kerk.

De Hooglandse kerk waar veel Pelgrims liggen begraven.

Het Jean Pesijnhofje waar John Robinson en de minder gefortuneerden van de groep woonden.