Over de Iraanse christen die islamitisch begraven werd

Tot mijn grote schrik, reageert mijn agnostische ‘ik’ nogal furieus op nieuwsberichten  waarin ik lees dat de christelijke Iraniër Mostafa Talaie na te zijn vermoord, een islamitische begrafenis krijgt. Nadat Mostafa na 13 jaar eindelijk een verblijfsvergunning krijgt en mogelijk een periode van rust tegemoet zou kunnen gaan zien, wordt hij vermoord. Als ultieme wrange natrap, wordt hij op Islamitische wijze begraven. Dat verdiende hij niet en dat wilde hij niet.

Allereerst, ik ken Mostafa niet. Echter ik werk al jaren met asielzoekers en heb onderzoek gedaan naar Iraanse bekeerlingen in Nederland. Het hieronder volgende verhaal is weliswaar fictief maar zou de onfortuinlijke bekeerling zomaar overkomen kunnen zijn. Wanneer ik de plank missla ten aanzien van zijn persoonlijke relaas, dan is het in ieder geval een gemiddeld representatief beeld van een grote groep Iraniërs in Nederland (en de westerse wereld).

Mostafa heeft in Teheran gestudeerd maar vindt niet een bijpassende baan, zijn afstand tot het religieuze regime is te groot. Zonder de juiste connecties vindt hij slechts een baantje onder zijn niveau. Ontevreden mijdt hij, zoals veel landgenoten, de moskee en duikt, net als veel landgenoten, in de virtuele wereld van het Internet. Wanneer hij volgens de Iraanse normen te kritisch schrijft, of chat, over de machthebbers en de te grote rol van het geloof in zijn land, wordt er druk op hem en zijn familie utgeoefend. Na enkele telefonische dreigementen verdwijnt hij, net als veel van zijn landgenoten, in de diaspora en komt in Nederland boven water.

Bij de Nederlandse Immigratie en naturalisatiedienst (IND) geeft hij aan dat hij geen moslim is, hij geeft aan dat hij ‘geen geloof’  heeft. Aangezien zijn land door sji’itische clerici wordt geregeerd, heeft hij totaal afstand van de Islam en religie genomen. Hij is één van de vele Iraniërs in ons land die expliciet aangeven dat ze geen moslim (meer) zijn.

En dan begint de lijdensweg in Nederland, hij moet namelijk de asielprocedure ondergaan. Het is 2000 en het is moeilijk voor Mostafa om aan te tonen dat hij gevaar loopt in zijn thuisland. Dankzij goed bewapende advocaten, specialisten op dit vlak, kan hij wel keer op keer beroep tegen de negatieve beslissing aantekenen. Dit heeft als gevolg dat Mostafa van asielzoekerscentrum (azc) naar azc verhuisd. En dat heeft zijn psychische weerslag op hem. Het leven in de opvangcentra voor asielzoekers is onnatuurlijk en zwaar. Het hele circus van advocaten en vluchtelingenwerk blijft hem steunen in zijn telkens maar heropende asielaanvragen. Maar Mostafa raakt secundair getraumatiseerd, aangezien hij in Nederland niets anders kan doen dan afwachten. Hij heeft het gevoel dat hij zijn leven aan het vergooien is. Spanningen worden tijdelijk onderdrukt door voorgeschreven medicatie van de medische diensten die eveneens de wereld van asielzoekers bepalen.

Dan, als hij het echt niet meer ziet zitten, nodigt een landgenoot hem uit om eens mee te gaan naar een lokale kerk waar diensten in het Perzisch worden gehouden. Dat ziet hij niet zitten. Maar na herhaaldelijke pogingen van de bewuste landgenoot, laat hij zich overreden. Tijdens de dienst voelt hij zich erg ongemakkelijk. Iraniërs worden naar voren geroepen om hun bekeringsverhalen met de groep te delen, gezamenlijk wordt er gebeden en gehuild. Niemand vraagt hem echter of hij moslim is, of overtuigt hem dat hij zich moet bekeren. Na enkele bezoekjes raakt hij in gesprek met een Iraanse voorganger die hem meer over het Christendom uitlegt. Christendom voor beginners. Voor deze groep sji’iten houdt dat in dat er een aantal frappante overeenkomsten tussen het Christendom en Sji’isme worden duidelijk gemaakt. Zo zijn volgens deze lezing zowel Ali, Husayn en de (tot God geroepen, verborgen) Mahdi, net zoals Jezus, beschermers van de armen, hebben ze allen de bereidheid (getoond) te sterven voor een rechtvaardige zaak, en hebben ze als doel een rechtvaardige wereld te herinstalleren. En dan is er nog het voor de Iraanse christenen beroemde vers Jeremia 49: 34 – 39, waarin God verkondigt dat zijn koninkrijk in Elam (is Iran) hersteld zal worden. Tenslotte hoort Mostafa dat de Iraanse antieke held Cyrus die alle Iraniërs kennen, de enige niet Joodse Messias was die de joodse tempel heeft gered en indirect verantwoordelijk was voor het hersteld monotheïsme, dat dan door de christenen werd ingevoerd.

Het duizelt Mostafa maar de kerk heeft, dankzij een vernuftig Nederlands evangelisatiebeleid met veel expertise, mensen in huis die als een goede gids geduldig op langere termijn uitleg blijven geven. Zoals het een goed Iraanse leermeester (marja at-taqlid) zou betamen. Daar komt bij dat ze ook praktische hulp bieden, onbaatzuchtige hulp, zo ervaart althans Mostafa deze ondersteuning. Hij krijgt hulp bij zijn asielprocedure, brieven worden vertaald, kopieën worden gemaakt, hij krijgt geregeld een maaltijd in de kerk en is altijd het luisterende oor. Ook hoort hij verhalen van christenen die landgenoten van hem die in bewaring zitten, opzoeken. Hij krijgt meer en meer waardering voor deze mensen en herinnert zich de christenen die vervolgt worden in zijn land en hoe een aantal van hun leiders werd vermoord.

Tijdens een periode dat hij totaal geen zicht meer heeft op een verblijfsvergunning en het hem ook allemaal niets meer uitmaakt, heeft hij een onrustige nacht. Het eerste weekend dat hij zijn voorganger weer ziet, verteld hij over zijn droom die ging over Iran, terechtstellingen, een vliegtuig en een witte vogel die op de vleugels van het toestel zit. Daarop hoort hij dat hij in zijn droom bezocht is door de Heilige Geest. Dromen spelen een grote rol in het leven van Iraniërs, dat was altijd al zo. ‘God heeft besloten en wie kan daar tegen ingaan’, denkt Mostafa, die zich besluit te bekeren.
In de Kores Kerk in Apeldoorn wordt hij gedoopt en ten overstaan van de gemeentelieden vertelt hij zijn verhaal. Hij heeft rust gevonden en gaat zich actiever opstellen in zijn kerkgemeente.

Zijn familie is zeer ontsteld als hij hen verteld over deze gebeurtenis. Door de jaren heen, belt hij regelmatig met zijn ouders in Iran. Na een aantal telefoongesprekken geven die aan dat zij hem niet meer willen spreken en niets meer met hem te maken willen hebben. Ze zijn of oprecht geschokt door zijn beslissing zich te bekeren tot het Christendom of ze zijn angstig voor de Iraanse geheime dienst (die meeluistert). In Iran lopen bekeerlingen en hun familie nog steeds groot gevaar. Zo wil president Ahmadinejad nog steeds een apostasiewet door het parlement loodsen die de doodstraf voor bekeerlingen zou kunnen opleggen. Door zware internationale druk ligt dat plan nu in de koelkast, maar toch. Zoals vele Iraanse bekeerlingen raakt Mostafa in een isolement want naast de afstotende werking van naasten door de bekering, heeft hij zelf geleerd zeer voorzichtig te zijn met landgenoten, ‘wie weet zijn het informanten van de geheime dienst.’

In die fase gaat hij zich meer en meer op Nederland richten, Nederlandse relaties aanknopen en dan opeens, toch de verblijfsvergunning! Veel asielzoekers die de lange rit hebben weten uit te zitten, hebben uiteindelijk, integendeel tot de ‘terugkeerders’, een verblijfsvergunning gekregen.
En op die bewuste dag, nog maar kort geleden, maakt hij zich op om het laatste ritje van zijn Nederlandse asielleven in zijn laatste nieuwe azc uit te gaan zitten. Het ergste noodlot denkbaar, slaat dan toe, hij wordt vermoord, vlakbij azc Oisterwijk.

Er is een team van 20 rechercheurs op de zaak gezet. Ik hoop dat ze dit artikeltje lezen en ik verwijs hen naar mijn eindscriptie over Iraanse bekeerlingen in Nederland (Becoming Christian). Ik ben geen rechercheur en ga die ook niet uithangen maar wel kan ik mijn gevoelens delen.

Ik vind het onnoemelijk wrang dat iemand die vlucht voor een bepaalde religie, niets meer wil te maken hebben met die religie, zelfs niets meer te maken wil hebben met welke religie dan ook maar die uiteindelijk doelbewust toch een andere religie aanneemt, begraven wordt volgens de rituelen van de religie die hij niet meer wilde belijden en waarvan de aanhangers hem waarschijnlijk ook niet meer in hun midden wilden hebben. Of het nu een moord was in de relationele sfeer, of dat de lange arm van een vreemde mogendheid invloed hierin had, al dan niet gekoppeld aan de bekering, verkregen verblijfsvergunning en/of kennis van het Internet, ik vind dat de afhandeling van dit drama te snel heeft plaatsgevonden. Ja dat is islamitisch, dat weet ik. Maar in de berichtgeving lees ik alleen dat de begrafenis heeft plaatsgevonden volgens de wensen van, waarschijnlijk, een broer van Mostafa. Nu snap ik dat het moeilijk is voor een Nederlandse opvanginstantie (COA) om de regie in de begrafenis te gaan voeren maar het is allemaal te snel en te klinisch afgehandeld. Nergens lees ik dat er discussies of onderhandelingen over de begrafenis hebben plaatsgevonden. Nergens lees ik dat iemand zich afvraagt hoe Mostafa het liefst begraven had willen worden.

Ik denk dat ik het antwoord wel weet.